Đặc sắc lễ Nhảy lửa của người Dao đỏ, xã Thượng Sơn, Vị Xuyên

Những năm gần đây, cộng đồng người Dao đỏ xã Thượng Sơn, Vị Xuyên đã bảo tồn và phát huy tốt nét đẹp văn hóa truyền thống của lễ nhảy lửa gắn với phát triển du lịch. Nhờ đó, tháng 1/2021, Lễ nhảy lửa của người Dao đỏ, xã Thượng Sơn được công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể Quốc gia.

Lễ hội nhảy lửa thường được đồng bào Dao tổ chức vào mỗi dịp Tết đến xuân về

Người Dao là một trong 19 dân tộc sinh sống trên địa bàn huyện Vị Xuyên, địa bàn cư trú của người Dao chủ yếu ở rẻo giữa, nơi tiếp giáp giữa vùng thấp và vùng cao. Đồng bào Dao sống tập trung đông nhất ở các xã như Cao Bồ, Thượng Sơn, Phương Tiến, Quảng Ngần…Kinh tế chính của người Dao là sản xuất nông nghiệp lúa nước trên các thửa ruộng bậc thang, chăn nuôi và chế biến Shan tuyết, trồng Thảo quả. Lễ hội nhảy lửa thường được đồng bào Dao tổ chức vào mỗi dịp Tết đến xuân về và nay đã được các nghệ nhân của xã đưa đi biểu diễn phục vụ du khách thưởng thức vào các sự kiện văn hóa địa phương. Trong lễ nhảy lửa, thầy Tào sẽ lập đàn để cúng tế trời đất, cúng thần lửa, cầu cho một năm mới, nhân dân có được cuộc sống bình yên, hạnh phúc, cầu mong mưa thuận, gió hòa, muôn nhà khỏe mạnh. Cầu thần lửa mang hơi ấm của mình về sưởi ấm dân làng, về vui cùng lễ hội, tiếp đó chủ lễ gieo quẻ xin âm dương, khi thần lửa đã đồng ý thì mới được hành lễ.

Tục nhảy lửa của người Dao đỏ ở xã Thượng Sơn, huyện Vị Xuyên là một nét văn hóa độc đáo, đặc sắc, mang đậm tính nhân văn

 Bên cạnh đàn tế sẽ là đống củi to được đốt cháy từ trước, còn lại than đỏ hồng rừng rực cháy. Mỗi thanh niên trai tráng sẽ ngồi vào ghế xếp thành hàng, chủ lễ bắt đầu làm phép gọi thần linh, thổ địa, tổ tiên về nhập vào hồn, để tiếp thêm sức mạnh cho những người hầu lễ trước khi bước vào ngọn lửa thiêng. Sau khi được thầy Tào "làm phép", các chàng trai mắt bắt đầu lim dim, chân tay dập mạnh trên mặt đất, đầu lắc lư, miệng liên tục lẩm bẩm đã nhận được sức mạnh từ thần linh, khiến khán giả ai cũng tròn mắt và coi đó như sự bí ẩn không thể lý giải. Một thanh niên bật dậy nhảy vòng quanh đống lửa, rồi trong cơn mê, người này nhảy vào giữa đống lửa đang cháy rừng rực bằng đôi chân trần. Càng về sau, bước chân càng trở nên gấp gáp hơn, họ lăn lộn bằng đôi tay và đôi chân trần khiến than đỏ văng tứ tung. Tiếng trống, chiêng liên hồi thúc giục, cùng tiếng hò gieo, cổ vũ của khán giả háo hức vây quanh như tiếp thêm sức mạnh để những chàng trai người Dao đỏ Thượng Sơn liên tục nhảy múa trên đống lửa, khiến than hồng bay tứ tung như một màn pháo hoa, nhìn vô cùng đẹp mắt. Thời gian nhảy trên lửa ngắn hay dài phụ thuộc vào sức mạnh của thần linh ban cho họ. 

Tục nhảy lửa của người Dao đỏ ở xã Thượng Sơn, huyện Vị Xuyên là một nét văn hóa độc đáo, đặc sắc, mang đậm tính nhân văn. Tục Nhảy lửa còn gắn liền với yếu tố tâm linh, cầu bình an cho năm mới, xua đi những đen đủi, không may mắn và mang ý nghĩa giá trị sâu sắc, giáo dục đồng bào lòng can đảm, dám vượt qua khó khăn, thử thách, hướng cộng đồng đến cái thiện và những việc làm tốt./.

Quỳnh Anh (Vị Xuyên)